ذهن برای ما تله های متعددی چیده است. اگر نسبت به این دام ها، آگاه نباشیم، با موانع زیادی برای عقلانی فکر کردن روبرو هستیم که منجر به تصمیم های احمقانه و استدلال های نادرست می شود. برخی از مهم ترین دام های ذهنی عبارتند از:
یک – دام لنگر: چسبیدن به اولین ایده
«آیا جمعیت کشور ترکیه بیش تر از 35 میلیون نفر است؟ تخمین شما چیست؟» محققان این سوال را از بسیاری از مردم پرسیدند و تخمین های آنها خیلی بیش از 35 میلیون نفر نبود. همین سوال از گروه دیگری هم پرسیده شد با این تفاوت که برای گروه دوم، رقم 100 میلیون نفر مطرح شد. گروه دوم هم جواب هایی که دادند، نزدیک 100 میلیون نفر بود. در صورتی که جمعیت ترکیه حدود 70 میلیون نفر است.
نکته: نقطه آغاز تفکر ، بر تمامی فرایند تفکر تاثیر می گذارد. درک، ایده ها، اطلاعات و تخمین های آغازین ، ادامه تفکر را حول خود نگه می دارد و اجازه آزادی فکر را نمی دهد.
این خطر از آنجایی خطرناک است که عده ای آن را عامدانه به کار می برند. مثلاً فروشندگان در ابتدا قیمت بالا را به شما می دهند و این قیمت در ذهن شما حک می شود. سپس وقتی قیمت پایین تری را می دهند شما آن را می پذیرید.
برای اجتناب از این خطا، اقدام های زیر می تواند موثر باشد
همیشه یک مسئله را از جنبه های گوناگون بنگرید. قبل از حل مسئله ، صورت مسئله را به صورت های گوناگون برای خود بنویسید
قبل از اینکه از دیگران مشورت بگیرید، حداکثر اطلاعات را کسب کنید و خودتان به یک راه حل و نتیجه گیری برسید. به این ترتیب تحت تاثیر مشاور قرارنخواهید گرفت
اطلاعات را از یک منبع کسب نکنید و از منابع گوناگون کسب اطلاعات نمایید
دو – دام وضعیت موجود : ادامه دادن و ادامه دادن
در یک آزمایش به همه افراد به صورت تصادفی، یکی از دو هدیه داده می شد. به نیمی از افراد یک ماگ داده شد و به نیمی دیگر یک بسته شکلات سویسی. به افراد گفته شد که می توانند هدایای خود را با همدیگر معاوضه کنند. نتیجه جالب این بود که تنها 10% حاضر به تعویض هدیه خود شدند.
ما معمولاً مایل به حفظ وضعیت موجود هستیم مگر آنکه انگیزه ای ما را تحریک به تغییر وضعیت موجود کند.
برای اجتناب از این خطا، اقدام های زیر می تواند موثر باشد
وضعیت موجود را به عنوان یک گزینه در نظر داشته باشید. وضع موجود را گزینه ای در برابر دیگر گزینه ها نبینید. از خود بپرسید اگر وضعیت موجود، وجود نداشت چه گزینه ای را انتخاب می کردید
اهداف خود را به خوبی بشناسید و ببینید که آیا وضع موجود به خوبی در همان راستاست یا نه
در مورد هزینه های تغییر وضعیت موجود خود، دچار اغراق نشوید. شاید این هزینه ها به آن بدی که فرض می کنیم نباشد
سه – دام هزینه پرداخت شده: حفظ انتخاب قبلی
تصور کنید که شما بلیط یک مسابقه بسکتبال را پیش خرید کرده اید و این بلیط پس گرفته نمی شود. شب مسابقه شما خیلی خسته هستید و بیرون هم بوران است. شما از اینکه بلیط را خریده اید ، پشیمان هستید زیرا ترجیح می دهید که شومینه را روشن کرده و روی کاناپه لم داده و از تلویزیون مسابقه را تماشا کنید. در این حالت چه می کردید؟
شاید این برای پذیرش سخت باشد اما بهترین گزینه این است که در خانه بمانید. در هر حال پول بلیط از دست رفته است. این یک هزینه پرداخت شده است و نباید بر تصمیم شما اثر بگذارد
برای اجتناب از این خطا، اقدام های زیر می تواند موثر باشد
خطاهای خود را بپذیرید. بررسی کنید که چرا خطای انجام شده باعث پریشانی شما می شود. هیچ کس از خطا مصون نیست، بنابراین از خود انتظار نابجایی نداشته باشید. فقط مطمئن شوید که از خطای خود به درستی آموخته اید
به کسانی که گرفتاراین خطا نشده اند گوش دهید. کسانی که نسبت به هزینه پرداخت شده ذینفع نیستند را پیدا کنید و نظر آنها را نیز جویا شوید
به هدف خود تمرکز کنید. تصمیم های ما برای رسیدن به اهدافمان است. همواره به این بیاندیشید که چگونه بهتر می توانید به اهداف خود برسید و به گام هایی که در گذشته برداشته اید، نچسبید.
چهار- خطای تایید: ببینید که چه چیز را می خواهید ببینید
شما احساس می کنید که بازار سهام در حال نزول است از این رو با خود می گویید که زمان خوبی برای فروش سهام است. برای اینکه از این نظر خود مطمئن شوید، با دوستی که به تازگی سهامش را فروخته تماس می گیرید و نظر او را جویا می شوید.
تبریک؛ شما در خطای تایید افتادید زیرا به دنبال اطلاعاتی هستید که ایده شما را تایید می کند. در حالی باید به دنبال اطلاعاتی باشید که ایده شما را به چالش می گیرد
خطای تایید، تنها در گردآوری اطلاعات موثر نیست بلکه در تفسیر داده ها هم موثر است. ما معمولاً دلایلی که در تایید ایده های ما هستند را به چالش نمی گیریم و از دلایلی که در رد ایده ماهستند صرف نظر می کنیم
برای اجتناب از این خطا، اقدام های زیر می تواند موثر باشد
خود را در معرض اطلاعاتی بگذارید که در تضاد با ایده های شماست. اطلاعاتی که ایده شما را به چالش می کشد را نیز مورد بررسی قرار دهید. ببینید که به دنبال چه هستید: ایده هایی جایگزین یا ایده های تایید کننده؟
وکیل شیطان را بیابید. آن کسی که مخالف با شماست. اگر چنین کسی را نمی یابید خودتان ایده های رقیب بسازید
پرسش های سوق دهنده نسازید. وقتی که جویای مشورت هستید، پرسش هایی نپرسید که مشاوران مطابق میل شما پاسخ دهند. پرسش "با سهام خود چه باید بکنم؟" بهتر است از پرسش "آیا باید سهام خود را بفروشم؟"
پنجم – دام اطلاعات ناقص : فرضیات خود را مرور کنید
تام، فردی درونگراست. ما می دانیم که او یا یک کتابدار است یا یک فروشنده. به نظر شما شغلش چیست؟
البته بسیاری از ما تصور می کنیم که او باید یک کتابدار باشد. آیا شرطی نشده ایم که یک فروشنده باید فردی برونگرا باشد زیرا باید با تهاجم اجناسش را بفروشد؟ اما متاسفانه این استدلال اشتباه است یا اینکه حداقل کامل نیست.
نتیجه گیری شما ، فاقد این واقعیت است که نسبت فروشندگان به کتابدارها، یک به 100 است. قبل از اینکه نظرتان را بگویید باید توجه کنید که احتمال اینکه این فرد یک کتابدار باشد 1% است. یعنی اگر همه کتابدارها افرادی درونگرا باشند باز هم احتمال اینکه تام یک کتابدار باشد ، 1% است.
تصاویر ذهنی ما، واقعیت را ساده سازی می کند. از این رو بدون بررسی صحت فرضیات خود یا اینکه آیا اطلاعات کافی را گردآوری کرده ایم یا نه، نتیجه گیری می کنیم.
برای اجتناب از این خطا، اقدام های زیر می تواند موثر باشد
فرضیات خود را شفاف کنید. صورت مسئله را به آن صورت که می بینید، در نظر نگیرید. بررسی اعتبار فرضیات سخت نیست اما ابتدا باید آنها را شناخت
از اطلاعات فشرده بیشتر استقبال کنید تا ساده سازی های ذهنی. پیش فرض های ما (مانند قالب های ذهنی) می تواند در خیلی از موقعیت ها مفیئ واقع شود اما نباید بیش از حد به آن اتکار کرد.
شش- دام انطباق
در یک سری از آزمایش ها، محققان پرسشهای ساده ای را از دانش آموزان میپرسیدند و اغلب آنها جواب های درست می دادند. در گروه دوم، نیز همان پرسش ها مطرح شد اما محققان، عده ای بازیگر را در بین دانش آموزان نشانده بودند تا جواب های نادرست را به دانش آموزان القا کند. در این گروه بسیاری از دانش آموزان در اثر القائات همکاران بازیگر محققان، پاسخ های نادرست دادند.
غریزه پیروی از دیگران، در بسیاری از ما هست حتی اگر با ن مخالف باشیم. رفتار دیگران بر ما تاثیر دارد. ما از اینکه نادان به نظر برسیم، نگرانیم. همراه شدن با بقیه مردم این ترس را کاهش مید هد اما کسی که به تنهایی گام بر می دارد، زیر فشار نگاه تحقیرآمیز دیگران است.
در تبلیغات از علاقه به انطباق خیلی سواستفاده می شود. در دنیای کسب و کار فقط بر اساس نیاز، اقدام به تولید و فروش نمی شود بلکه بیشتر به مد و مردم پسند بودن عمل می شود. یکی از دلایلی که گاهی یک کتاب یا فیلم خیلی پر طرفدار می شود، همین انطباق پذیری است. مردم دوست دارند آن چیزی را مصرف کنند که دیگران مصرف می کنند
برای اجتناب از این خطا، اقدام های زیر می تواند موثر باشد
تاثیر دیگران را کاهش دهید. وقتی می خواهید اطلاعاتی را تحلیل کنید، خود را از عقاید دیگران مصون سازید، حداقل در ابتدا. این بهترین راه برای تصمیم گیری است بدون اینکه بواسطه عقاید دیگران در تردید و نوسان باشید.
متوجه آنچه که مورد پذیرش جامعه است باشید. براساس آنچه مزیت دارد انتخاب کنید نه آنچه مورد پسند دیگران است و مقبولیت دارد.
شجاع باشید. به دنبال آن باشید که موانع را پشت سر بگذارید و دیدگاه های خود را اثبات کنید، بدون اینکه چه چیزی مردم پسند است. از اینکه بگویید، پادشان لباس ندارد، نترسید
هفت- دام توهم کنترل : تیراندازی در تاریکی
ما ترجیح می دهیم که همه چیز در کنترل باشد، حتی اگر مطمئن باشیم که کنترل غیرقابل انجام است، بازهم به گونه ای عمل می کنیم که گویی بر اوضاع کنترل داریم. اثبات این دام از طریق بازی های مبتنی بر شانس، صورت می گیرد. این تمایل کنترل داشتن بر تمام جنبه های زندگی تاثیر گذار است.
برای اجتناب از این خطا، اقدام های زیر می تواند موثر باشد
بپذیرید که حوادث غیر مترقبه نیز بخشی از زندگی است. خیلی چیزها کاملاً اتفاقی است و اصلاً به تلاش های شما بستگی ندارد. مسئولیت آنچه که در اختیار شماست را بپذیرید اما در مورد آنچه که نمیتوانید در موردش کاری انجام دهید خود را مسئول ندانید. به جای اینکه فرض کنید که همه چیز در کنترل و وابسته به شماست، بدانید که در هر موقعیت چگونه باید واکنش نشان دهید.
متوجه خرافات باشید. متوجه باشید که چقدر از تصمیم های شما مبتنی بر آنچیزی است که نمی توانید در موردش توضیح دهید. به جای اینکه این گونه امور را تحت کنترل بگیرید، سعی کنید که آنها را شناخته و مورد مداقه قرار دهید.
هشتم- دام هم زمانی: ما غرق در احتمالات هستیم
جان ریلی یک افسانه است. نام او دوبار در قرعه کشی های بخت آزمایی ، اعلام شد. احتمال این اتفاق یک در تریلیون است. یعنی یا قرعه کشی بخت آزمایی، چشم بندی است یا اینکه جان فردفوق العاده خوش شانسی است.
اجازه بدهید کمی از ریاضیات استفاده کنیم. اگر در سال 1000 برنده قرعه کشی بخت آزمایی ، در 100 قرعه کشی بخت آزمایی دیگر هم اقدام کنند، شانس اینکه کسی دوباره برنده شود، 10% می شود که احتمال قابل توجهی است. بنابراین معجزه نه تنها ممکن است بلکه با تلاش های قابل توجه، اجتناب ناپذیر هم می شود.
یک مثال کلاسیک دیگر: در یک گروه 23 نفره، احتمال اینکه دو نفر تاریخ تولدشان (بر اساس ماه و روز)، یکی باشد، خیلی محتمل است.
بنابراین احتمالات خیلی محسوس نیستند.
برای اجتناب از این خطا، اقدام های زیر می تواند موثر باشد
بر تخمین های حدسی، خیلی تکیه نزنید. اگر چه ممکن است، تخمین های حدسی، در مواردی کارساز باشد اما ممکن است شما را از واقعیت دور سازد.
از احتمال "بعد از واقعیت" آگاه باشید. اینکه کسی در قرعه کشی بخت آزمایی، دوبار برنده می شود یک چیز است. اینکه شخص معینی قبل از قرعه کشی ، برنده شود یک چیز دیگر. این کار باعث می شود که در مورد قاعده مندی این قرعه کشی، تردید های جدی وارد شود.
نهم- دام یادآوری : همه حافظه ها، یکسان نیستند
به نظر شما چند درصد از پروازهای هوایی، دچار سانحه سقوط می شود؟ مطالعات دانشگاه ام ای تی، بیانگر این واقعیت است که مردم درباره این احتمال حدس بسیار اغراق آمیزی می زنند. واقعیت این است که احتمال سقوط یک هواپیما یک در ده میلیون است. اگر بعد از یک سانحه هوایی ، این نظرسنجی انجام شود، این حدس باز هم به صورت قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
این تحقیق بیانگر این است که تحلیل اطلاعات بر اساس تجارب است و اینکه چقدر تجارب را به خوبی به یاد می آوریم. یعنی هر چقدر که یک تجریه برجسته تر باشد، تاثیرگذاری آن بیشتر بوده و افکار را بیشتر منحرف می کند.
برای اجتناب از این خطا، اقدام های زیر می تواند موثر باشد
اطلاعات شاخص را جمع آوری کنید. تا لازم نشده به حافظه خود اتکا نکنید.
متوجه احاساسات خود باشید. هنگام تحلیل اطلاعات سعی کنید که عواطف خود را دخیل نکنید. چنین وانمود کنید که مربوط به سال ها پیش بوده یا مربوط به کس دیگری است. همچنین اگر می خواهید از عقیده ای مطلع شوید از کسی پرسش کنید که تحت تاثیر عواطفش نباشد
متوجه رسانه ها باشید. رسانه ها به علت اغراق در اهمیت دادن به برخی حوادث و صرفنظر کردن از دیگر حوادث ، بدنام هستند. همواره اطلاعات را بر اساس ارتباط و صحت آن ارزیابی کنید نه بر اساس میزان نمایش دادن آن
دهم- دام برتری: میانگین از میانگین بیشتر است
در یک نظرسنجی از رانندگان پرسش شد که آیا مهارت شما در رانندگی بیشتر از مهارت متوسط عموم مردم در رانندگی است. تقریباً همه آنها (93%) پاسخ مثبت به این پرسش دادند. بر اساس این نظرسنجی، آنها توجه زیادی به خودشان داشته اند. آنها خود را بیش از حد توانمند می دیده اند در صورتی که در عمل چنین نیست
برای همین این دام در انتها بیان شده است. اینکه خود را ایمن و مصون از این خطاها بدانیم. البته اولین گام برای اجتناب از این دام ها، هوشیاری و توجه دائم بر آنهاست. اما به این توجه داشته باشید که دیدن خطا در دیگران بسیار راحت تر از دیدن خطای خودمان است
برای اجتناب از این خطا، اقدام های زیر می تواند موثر باشد
متواضع باشید. توجه کنید که هرکسی نقاط کوری دارد
با افراد صادق، دمخور باشید. اگر ما نقاط کوری داریم، تنها افراد صادق می توانند این نقاط را به ما گوشزد کنند
www.litemind.com
No comments:
Post a Comment