نکته 69 - آموزش تفکر انتقادی - آناليز استدلال - قسمت ششم

استدلال مبتني بر تشابه

تشابه يعني اينکه دو موضوع متفاوت از جهاتي مانند يکديگر هستند مثلاً

- سرمايه دارها مانند خون آشام هستند

- همانند زمين، سياره اروپا نيز داراي جوي است که حاوي اکسيژن است

تشابه هاي بالا، استدلال نيستند اما تشابهات معمولاً در استدلال به کار مي رود. براي استدلال از طريق تشابه بايد گفت آنچه که در مورد يک موضوع درست است بايد در موضوع متشابه هم درست باشد. اين را استدلال از طريق تشابه مي گوييم. به مثال هاي زير توجه کنيد

- ممکن است در سياره اروپا هم زندگي وجود داشته باشد زيرا آنجا نيز داراي جوي است که حاوي اکسيژن است

- داستان اين رمان، مانند داستان ديگر رمان هايي است که خوانده ايم از اين رو احتمالاً اين رماني کلافه کننده است

- جهان هستي مانند يک ساعت پيچيده است. ما تصور نمي کنيم که يک ساعت به صورت تصادفي به وجود آمده باشد. چنين چيز پيچيده اي بايد توسط کسي درست شده باشد. جهان هستي به مراتب از ساعت پيچيده تر است بنابراين بايد توسط موجودي به مراتب هوشمندتر درست شده باشد

در استدلال مبتني بر استدلال، دو موضوع بايد از يک يا چند جهت با يکديگر متشابه باشند. يک ماشين با يک گنجشک خيلي متفاوت است اما هر دو از اين جهت که متحرکند، متشابه مي باشند. يک ماشين لباس شويي و جامعه خيلي متفاوتند اما از اين جهت که هر دو ضايعاتي دارند، متشابه مي باشند. بنابراين وقتي مي خواهيم از استدلال متشابه استفاده کنيم، بايد به وضوح مشحص کنيم که از چه جهاتي دو موضوع داراي تشابه هستند. سپس بر اساس اين جنبه هاي متشابه به نتيجه برسيم. براي ارائه استدلال مبتني بر تشابه، بايد فرايند زير صورت پذيرد

دليل 1 : موضوع X و موضوع Y از اين جهات داراي تشابه هستند : Q1، Q2 ، ...و Qn

دليل 2 : موضوع X داراي خواص P است

نتيجه گيري : موضوع Y هم بايد داراي خواص P باشد

ارزيابي استدلال مبتني بر تشابه

براي ارزيابي صحيح بودن استدلال مبتني بر تشابه، به موارد زير توجه کنيد

تشابه: اول از همه کنترل کنيد که آيا دو موضوع واقعاً متشابه هستند يا خير

ارتباط : حتي اگر دو موضوع متشابه بودند، بررسي کنيد که آيا اين تشابه ها به نتيجه گيري مرتبط است يا خير. مثلاً اگر دو کتاب داراي جلد سبزي باشند و يکي از آنها غير مفيد باشد، آيا اين دليل مي شود که ديگري هم غير مفيد باشد؟

تعداد: هرچه جنبه هاي متشابه که با نتيجه هم مرتبط باشد، بيشتر باشد، استدلال قوي تر است.

عدم تشابه: حتي اگر دو موضوع خيلي به هم شباهت مرتبط با نتيجه گيري داشته باشند، بايد موارد عدم تشابه را هم در نظر بگيريم؛ زيرا ممکن است نتيجه گيري را تحت الشعاع قرار دهد.

تمرين :

استدلال هاي زير را ارزيابي کنيد

- ما نبايد رسانه ها را براي تخريب ارزش هاي اخلاقي سرزنش کنيم. آنها مانند گزارش هاي هواشناسي هستند که واقعيت ها را بيان مي کنند. اگر هوا بد بود نبايد گزارش هوا شناسي را سرزنش کرد

- در امور خانواده، دموکراسي متناسب نيست. واليدن بايد داراي حق نامحدود باشند زيرا آنها از بچه هايشان عاقل تر هستند و مي دانند چه چيزي براي آنها بهتر است. به همين صورت، دموکراسي بهترين ساختار سياسي در يک جامعه نيست بلکه نياز به رهبري است که مانند والدين، صلاح جامعه را بهتر از مردم بداند

- اي زن ها، خود را به شوهرانتان بسپاريد زيرا شوهر مانند سر براي زن است همانطور که مسيح همانند سر براي کليساست. «انجيل، نامه رسولان، سنت پال»

منبع

http://philosophy.hku.hk/think/arg/analogy.php