نکته 84 - تفکر همگرا و تفکر واگرا

همانطور که درياهاي آزاد داراي جريان جزر و مد هستند، تفکر نيز داراي دو شکل واگرا و همگرا است و بين اين دو شکل در نوسان است. تفکر واگرا تفکري است پراکنده و توسعه يابنده که محدود به چند موضوع نبوده و در محدوده اي وسيع، تلاش دارد هرچه مي تواند ايده جمع آوري کند. تفکر همگرا تفکري است متمرکز که بر موضوعي خاص توجه کرده و سعي مي کند آن را ارزيابي کرده و ايده هاي غير مرتبط را حذف نمايد.

تفکر همگرا، تمام احتمالات گوناگون را متصور مي شود در صورتيکه تفکر همگرا، نتايج تفکر واگرا را ارزيابي و انتخاب مي کند. براي درک بهتر، مي توان تفکر همگرا و تفکر واگرا را مانند يين و يانگ حل خلاقانه مسائل در نظر گرفت. هيچکدام بر ديگري برتري ندارد و هر دوي آنها براي رسيدن به موفقيت نهايي، ضروري هستند. از اين رو لازم است که بر نقاط مثبت هر کدام واقف شده و بدانيم که کجا و در چه شرايطي هر کدام از اين تفکرها را بايد به کار گرفت و همچنين يادگرفت که چگونه يک جمع را هدايت کرد تا از تفکري که درست و موثر است استفاده کند.

مزاياي تفکر واگرا

تفکر واگرا به يک گروه اجازه مي دهد که در يک زمان اندک حداکثر ايده هاي تازه و جديد را توليد نمايد. در طي اين فرايند، تمامي قضاوت ها معلق مي شود و گروه تشويق مي شود تا هر بيشتر ايده توليد کند. در اين روش تفکر، کيفيت ايده ها مهم نيست و مي تواند بر اساس ايده هايي که ديگران توليد کرده اند، ايده هاي ديگري ايجاد کرد. تفکر واگرا به دنبال آن است که مرزهاي تصور را بشکند. همچنين از ايده هاي نامتعارف، عجيب و متهورانه استقبال مي کند. شعار تفکر واگرا اين است : «هرچيزي ممکن است». در فرايند تفکر واگرا، تمام ايده ها نوشته و ثبت مي شود و هيچ ايده اي به عنوان ايده بد، از قلم نمي افتد. هدف تفکر واگرا، به دست آوردن حداکثر ايده ها و درهم شکستن چارچوب هاي ذهني است.

مزاياي تفکر همگرا

اگر تفکر واگرا براي صيد کردن ايده هاي جديد تور مي اندازد، تفکر همگرا، بهترين صيد شده ها را انتخاب مي کند. همانطور که يک قيف حوزه ريزش مواد را از طريق دهنه باريکش کاهش مي دهد، تفکر همگرا نيز از طريق يک فرايد ارزيابي، قضاوت، حذف و انتخاب، انبوهي از ايده هاي توليد شده را غربال مي کند. تفکر همگرا براي ارزيابي کامل ايده ها، يا بررسي دقيق ايده ها بر اساس معيارهاي از قبل معلوم شده، ايده آل است. از تفکر همگرا براي کسب شفافيت، در نظر گرفتن محدوديت هاي عملي، نتيجه گيري، تعيين خط پايان و انتخاب بهترين ايده ها استفاده مي شود

چه هنگام فرايند تفکر، متوقف مي شود؟

همانطور که گفته شد، هر دو شکل تفکر تقش مهم و حياتي در حل خلاقانه مسايل ايفا مي کنند. اگر اين دو شکل در يک زمان اتفاق افتد و يا اينکه در زمان مناسب از هر کدم آنها استفاده نشود، آنها تبديل به يک مانع در انديشيدن مي شوند. همچون ماده و ضد ماده، يکي از آنها مي تواند منافع ديگري را خنثي کرده و يک موقعيت انفجاري بوجود آورد به عنوان مثال، تصور کنيد که گروه شما در حال بررسي راه هاي گوناگون بسط يا ايجاد خدمات جديد است. ناگهان يکي از شرکت کنندگان شروع به قضاوت در مورد ايده هايي که توليد مي شود کرده و مي گويد اين ايده هاي ناپخته بوده و ارزش وقت صرف کردن را ندارد . چه اتفاقي مي افتد؟ جريان توليد ايده ها متوقف مي شود. افراد خاموش و سرد مي شوند و از اينکه مبادا ايده هايشان مورد تمسخر و قضاوت قرار گيرد، از ارائه ايده خودداري مي کنند. در اينجا نياز به يک مسئول جلسه توانمند است که بتواند اين جريان تفکر همگرا را در مسير درست راهبرد کند همين طور اگر تيمي بخواهد ايده هاي موجود درباره يک مسئله را جمع بندي و ايده هاي نادرست را کنار بگذارد، احتياج به تفکر همگرا دارد. با ارزيابي و قضاوت ايده ها بر اساس معيارهاي درست و از قبل تعيين شده، سريعاً به ايده خوب رسيد همانطور که مي توان گندم را از کاه جدا کرد. چنانچه در مسير ارزيابي ايده ها، از تفکر واگرا استفاده شود، يا ايده هاي غير عملي تصويب مي شود يا بدتر اينکه هم زمان ارزيابي، ايده هاي جديد نيز توليد مي شود و عملاً امکان رسيدن به ايده نهايي را ناممکن يا به تاخير مي اندازد. هنگامي که چنين موضوعي رخ دهد، نه تنها جلسه طولاني شده و گاهي نيز بدون نتيجه ممکن است خاتمه يابد، بلکه اهداف مورد نظر نيز تحقق نخواهند يافت

بهترين حالت استفاده از هر دو نوع تفکر

آگاهي يافتن و فهميدن اين دو نوع تفکر، تاثير زيادي بر راهبرد صحيح جلسات حل مسئله دارد. از اين رو بايد هرکدام از اين دو نوع تفکر را سريعاً تعيين کرد. همچنين بايد مهارت هاي راهبرد جلسات حل مسئله در جهت به کارگيري در زمان درست هر کدام از اين دو نوع تفکر را فراگرفت

منبع

: http://ezinearticles.com/?The-Power-of-Divergent-and-Convergent-Thinking---Guide-Your-Groups-Thinking-Process-to-New-Heights&id=4149979