نکته 77 - معيارهاي طبيعي ارزيابي تفکر

به عنوان يک متفکر انتقادي بايد دائماً افکار خود را مورد ارزيابي صحيح قرار داده و نسبت به صحت وسقم انديشه هاي خود مطلع باشيم. ذهن انسان به صورت طبيعي، قابليت خطا کردن و خود توجيهي دارد. از اين رو آگاهي بر مکانيزم ذهن در تعيين درستي يک انديشه يا يک استدلال ، ضروري است

معيارهاي که ذهن در بررسي و ارزيابي يک انديشه يا استدلال به کار مي رود عبارتند از

1- اين درست است زيرا من بدان معتقدم

اين معيار ناشي از يک خودخواهي نهادينه شده است. در اين حالت فرد به صورت دائم بر اين فرض است که هرآنچه که او بدان معتقد است درست بوده حتي اگر او در مورد مبناي درستي اعتقاداتش، بررسي کافي را به عمل نياورده باشد

2- اين درست است زيرا ما به آن اعتقاد داريم

اين معيار ناشي از گروه گرايي است. در اين حالت فرد چنين مي پندارد که اگر همه يا اکثر اعضاي گروهي که او بدان متعلق است، نسبت به يک موضوع اتفاق نظر داشته باشند، آن موضوع درست است. اما اگر همه مردم عالم معتقد باشند که زمين مرکز کائنات است آيا اين دليل مي شود که چنين اعتقادي درست باشد؟

3- اين درست است زيرا من مايلم که آن را بپذيرم

اين معيار ناشي از احساس گرايي است. در اين حالت اگر احساس فرد از عملي که انجام مي دهد مثبت باشد، او به درستي آن اعتقاد مي آورد و فرد نسبت به شواهدي که دال بر جنبه هاي منفي آن عمل است توجهي ندارد. همچنين پذيرفتن آنچه که از ديگر عقايد فرد پشتيباني مي کند، آنچه که باعث تغييرات بنيادين در انديشه فرد نمي شود و آنچه که باعث نمي شود فرد بپذيرد که اعتقاداتش غلط است، از اين معيار ناشي مي شود

4- اين درست است زيرا همواره به آن معتقد بوده ام

اين معيار ناشي از خوداعتباري است. در اين حالت، فرد به عقايد سنتي خود که سالهاست آنها را درست مي شمارد تکيه کرده و آنها را معياري براي رد يا قبول ديگر عقايد محسوب مي کند حتي اگر مدرکي براي اعتبار اين عقايد نداشته باشد

5- اين درست است زيرا به نفع من است که بدان معتقد باشم

اين عقيده ناشي از خودخواهي است. در اين حالت، عقايدي که باعث رسيدن به قدرت، پول، نتيايج شخصي مي شود درست پنداشته مي شود

اگر بپذيريم که انسان به صورت طبيعي تفکر خودش را بر اساس معيارهاي فوق ارزيابي مي کند، بنابراين جاي تعجب نيست که چرا ما در صدد ايجاد و آموزش يک تفکر استاندارد بر نيامده ايم. اعتقادات بسياري داريم که مايل نيستيم آنها را زير سوال ببريم. تعصبات بسياري داريم که مايل نيستيم آنها را به چالش بکشيم. ما به آنچه که برايمان، سودآور است پاي بنديم و به حقوق ديگران توجه نداريم و در صدد محافظت از آن نيستيم. ما علاقه اي نداريم که آنچه مطلوب خودمان است را براي تحقق نيازهاي اساسي ديگران قرباني کنيم. ما دوست نداريم که متوجه شويم آن اعتقاداتي که براي ما بديهي و مقدس هستند، ممکن است درست نباشد. ما از اصولي که پرداختن به آن قدرت و منافع ما را کاهش مي دهد، صرف نظر مي کنيم

به بيان ديگر، شکست انسان در تعهد به يک استاندارد در تفکر، موضوع عجيبي نيست

منبع

http://www.criticalthinking.org/articles/critical-mind.cfm